Safra, karaciğerde üretilir, safra kesesinde depolanır ve onikiparmak bağırsağına dökülerek yediğimiz yiyeceklerin sindiriminde kullanılır. İşte bu kullanım sırasında safra akışkanlığını bozan her durum Safra kesesinde taş oluşumuna sebep olabilir. bu taşlar her zaman bir belirti vermez. Genellikle tesadüfen ortaya çıkar. Belirtileri genellikle: yemeklerden sonra ortaya çıkan hazımsızlık şikayeti, anlamsız karın ağrılarıdır.
Safra Kesesi Taşları Nasıl Oluşur?
Karaciğerde üretilip kesede depolanan safrada çözünmüş olarak bulunan katı maddelerin birleşerek taş haline gelmesi ile safra kesesi taşları oluşur. Asıl problem akışkanlık azalmasıdır. Bu çözünmüş olan maddeler alyuvarların yıkım ürünü olan bilirubin, safra tuzları, fosfolipidler ve kolesteroldür.
Kolelithiazisin toplumdaki sıklığı %11-36 arasındadır.
Kimlerde Daha Çok Görülür?
- Yaşla birlikte sıkılığı artar
- Bayan
- 40’lı yaşlar
- Açık ten
- Kilolu
- Üreme çağındaki kadınlar
- Hızlı kilo verme
- Crohn hastalığı
- Terminal ileum rezeksiyonu
- Vagotomi
- Herediter sferositoz, orak hücreli anemi, talasemi bulunan bireyler daha çok risk altındadır
Taş Tespit Edildi Neler Olabilir? Belirtileri Nelerdir?
Taşlar ömür boyu sessiz kalabilir.
Bilier kolik: Ağır ve yağlı yemeklerden sonra yavaş yavaş başlar ve aynı şiddette birkaç saat sürer, sağ üst kadrandadır. Ağrı ve rahatlama periyotlarını birbirini takip eder.
Akut kolesistit, Ağrı genellikle 24 saatten uzun süredir vardır. Sağ üst kadranda hassasiyet mevcuttur. Karaciğer enzimlerine 2-3 kat yükselme ve ultrasonografi bulguları da mevcuttur.
Koledokolithiazis (± kolanjit); koledoktaki taş tıkanıklığa neden olmuşsa sarılık, kolanjite neden olmuşsa hem sarılık hem de yüksek ateş vardır.
Bilier pankreatit; şiddetli epigastrik ağrı, kuşak tarzında ve bazan sırta vurur tarzdadır. Ağrı süreklidir, artma azalma olmaz.
Safra kesesi kanseri; safra kesesi kanseri olan hastaların %95 inde kesede taş da vardır ancak safra kesesi taşı kanser insidensini artırmaz, buna koinsidens (iki hastalığın birlikte bulunması) denir.
Safra Kesesinde Taş Var Ama Şikayet Yok Neler Olabilir?
Ömür boyu bu şekilde kalabilir, yani bir şey olmayabilir ama belirti veriyorsa (ağrı, hazımsızlık vb) istenmeyen ciddi sorunlar (komplikasyon) ortaya çıkabilir.
Belirtisiz (asemptomatik) safra kesesi taşlarının her sene % 3-5 i semptomatik (belirti verir) hale gelir.
Belirti veremese de şu kişilerde eSafra Kesesi Alınmalıdır (Proflaktik Kolesistektomi)
Yaşlı ve diyabeti olanlar
Uzun bir zaman sağlık hizmetine ulaşamayacak olanlar
Porselen safra kesesi olanlar
Safra taşı 3 cm den büyük ya da 0.5 cm den küçük olanlar. Özellikle küçük taşlar safra yoluna düşerek sarılık ya da akut pankreatite neden olabilir.
Genç erişkinler; uzun yıllar içinde kanserleşme riskinin artabileceğine dair endişeler mevcuttur.
Safra Kesesinde Taşı Var ve Bu Belirtiler Var (Semptomatik) Şimdi Ne Olacak?
Kolesistektomi adayısınız. Mümkün olan en kısa sürede ameliyat olmalısınız, bekleme periyodunda da diyet yapmalısınız. Diyetten kasıt ağır, yağlı, kızartma, çikolata ve yumurta gibi gıdalardan kaçınmanızdır.
Ameliyat Nasıl yapılıyor? Kapalı Safra Kesesi Ameliyatı (Laparoskopik Kolesistektomi Nedir), Sadece Taşlar mı Alınır?
Karın içi önce karbondioksit (CO2) ile şişirilerek bir çalışma sahası oluşturulur. Kullanılan aletlerin çapına göre 0.5 – 1 cm lik deliklerden bu uzun aletler ve bir teleskop içeriye yerleştirilir. Bazan 3 bazan 4 bazan da tek delikten işlem gerçekleştirilir. İçerisi yine teleskop yardımıyla aydınlatılır (fiberoptik kablolarla dışardaki güçlü ışık kaynağından içeri işık aktarılır). Monitöre bakarak safra kesesinin tamamı, bu uzun aletlerle çalışarak çıkarılır.
Sadece taşlar çıkarılmaz, böyle bir yöntem günümüzde kullanılmaktadır. Çünkü safra kesesi zaten hastadır, sadece taşları aldığımızı varsaysak bile, bir süre sonra yeniden oluşacaktır.
Ameliyatsız Tedavisi Mümkün müdür?
Bazı yöntemler var aslında. Taş kırma ( tıpkı böbrek taşlarında olduğu gibi), safra taşlarını eriten haplar ve safra kesesi içine MTBE (methyl tert-butyl ether) enjeksiyonu gibi. Ancak ilaçlar bırakılınca taşlar yeniden oluşur veya kırılan taşlar safra yoluna düşerek sarılık ve pankreatit gibi sorunlara yol açabilir.
Prof. Dr. Ali Kağan Gökakın
Genel Cerrahi
Lokman Hekim Etlik Hastanesi
